පශ්චාත් නූතනවාදය හා නව ලිබරල්වාදය – ඩේවිඩ් හාවි

පහත පලවන්නේ මාක්ස්වාදී ශාස්ත්‍රඥ ඩේවිඩ් හාවිගේ Anti-Capitalist Chronicles නම් පොඩ්කාස්ට් වැඩසටහනේ එක් අංගයක් වූ ‘නව ලිබරල්වාදයෙන් ඛණ්ඩනය වන්නේ කෙසේද?’ නම් වැඩසටහන් අංගයේ සිංහල අනුවාදයයි. මෙම සාකච්ඡාව තුල ඩේවිඩ් හාවි නව ලිබරල්වාදයේ ඉතිහාසය පිලිබඳව හා පශ්චාත් නූතනවාදය සහ නව ලිබරල්වාදය අතර සම්බන්ධතාවය පිලිබඳ විභාග කරයි.

***

අප විසින් සලකා බැලිය යුතු ප්‍රශ්නයක් වන්නේ, නිදහස් වෙළඳපොල සහ සීමිත රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් ප්‍රවර්ධනය කරන ආර්ථික හා දේශපාලන මතවාදයක් වන නව ලිබරල්වාදය සහ සම්ප්‍රදායික ආඛ්‍යාන සහ අදහස් ප්‍රශ්න කරන සංස්කෘතික හා බුද්ධිමය ව්‍යාපාරයක් වන පශ්චාත්-නූතනවාදය අතර සම්බන්ධය අවබෝධ කර ගැනීමයි.

මාක්ස්වාදී ඉදිරි දර්ශනයකින් සහ ධනේශ්වර විරෝධී දෘෂ්ටිකෝණයකින් බලන විට, නව ලිබරල්වාදයේ ඉතිහාසය 20 වැනි සියවසේ මැද භාගයේ දී, ධනවාදය මුහුණ දුන් අභියෝගවලට ඇතිවූ ප්‍රතිචාරයක් ලෙස සැලකිය හැකිය.  නව ලිබරල්වාදය මතු වූයේ ධනේශ්වර පද්ධතිය පුනර්ජීවනය කිරීමට, ශක්තිමත් කිරීමට, නියාමනය කිරීමට, පෞද්ගලීකරණය සහ ගෝලීයකරණය ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ මාර්ගයක් ලෙස ය.  අනික් අතට පශ්චාත්-නූතනවාදය යනු 20 වැනි සියවසේ අගභාගයේදී මතු වූ දාර්ශනික හා සංස්කෘතික ව්‍යාපාරයකි. පශ්චාත්-නූතනවාදය, විශ්වීය සත්‍යය කෙරෙහි සංශයවාදය සහ පුද්ගල අත්දැකීම් මත අවධාරණය කිරීම, සමාජ ව්‍යාපාරවල ඛණ්ඩනයට හේතු විය හැකි අතර සාමූහික අරගලයට වඩා පුද්ගල අනන්‍යතාවය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි.

නව ලිබරල්වාදය සහ පශ්චාත්-නූතනවාදය අතර ඇති සම්බන්ධය පුද්ගලවාදය, වෙළඳපල මත පදනම් වූ තර්කනය සහ සාමූහික අනන්‍යතා සහ සාරධර්ම ඛාදනය කිරීම කෙරෙහි ඔවුන් විසින් දක්වන හවුල්කාරිත්වය අනුව තේරුම් ගත හැකිය. එමෙන්ම මතවාද දෙකම සාම්ප්‍රදායික ආයතන සහ ධූරාවලි ව්‍යුහයන්ට අභියෝග කරයි.

මාක්ස්ගේ ඉදිරිදර්ශනය අනුව, “Grundrisse” හි දක්වා ඇති පරිදි, අතීතයේ දී මිනිසුන් තම අවශ්‍යතා සඳහා සෘජුවම එකිනෙකා මත යැපුණු අතර මෙම අන්තර් රඳා පැවැත්ම මත පදනම්ව සමාජ සබඳතා ගොඩනඟා ගත් බව යෝජනා කරයි. කෙසේ වෙතත්, කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, සමාජය වියුක්ත සංකල්ප හෝ අදහස් මගින් පුද්ගලයන් පාලනය වන පද්ධතියකට මාරු වී ඇත. මුදල් හෝ වෙළඳපල බලවේග වැනි මෙම වියුක්ත කිරීම්, මිනිසුන්ගේ ජීවිත පාලනය කරන සහ පාලනය කරන යටින් පවතින ද්‍රව්‍යමය සබඳතා නියෝජනය කරයි. මාක්ස් පෙන්වා දෙන්නේ සමාජයේ පරිණාමය මිනිසුන් තව දුරටත් එකිනෙකා මත ඍජුව රඳා නොසිට, සමාජ හා ආර්ථික සබඳතා පාලනය කරන වියුක්ත යාන්ත්‍රණ සහ සංකල්ප මත රඳා පවතින තත්වයක් ඇති කර ඇති ආකාරයයි.

සමාජය පාලනය කරන වියුක්ත අදහස් සහ සබඳතා ස්ථිර හා වෙනස් කළ නොහැකිය යන්න විශ්වාසයක් ලෙස පවත්වා ගැනීමට සමාජයේ ප්‍රමුඛ පන්තීන්ට, විශේෂයෙන් පාලක පන්තීන්ට උනන්දුවක් ඇති බව මාක්ස් පැහැදිලි කරයි.  අධ්‍යාපනය සහ සංස්කෘතික භාවිතයන් වැනි විවිධ ක්‍රම මගින් මෙම විශ්වාසය ශක්තිමත් වේ. මාක්ස් විශ්වාස කළේ දාර්ශනිකයන් බොහෝ විට නූතන යුගය දකින්නේ “අදහස්” ඉතා බලගතු කාලයක් ලෙස බවයි. එකී දර්ශනිකයින් සාම්ප්‍රදායික යැපුම් පාලනය පෙරලා දැමීම සමඟ පුද්ගලයන්ගේ විමුක්තිය සම්බන්ධ කර ඇත.  මෙම දෘෂ්ටිකෝණය, වත්මන් සමාජ පර්යාය සෑම විටම එලෙසම පවතිනු ඇතැයි මිනිසුන්ට සිතීමට සලස්වා පාලක පන්තීන්ගේ අවශ්‍යතාවලට සහාය දක්වයි.

පාලක පන්තිය සමාජය ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීම සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා, ඔවුන් අදහස් ක්ෂේත්‍රය තුළ යුක්ති සහගත සහ නීත්‍යානුකූල කළ යුතු ඇතැම් භාවිතයන් ක්‍රියාත්මක කරයි. භාවිතයන් ආරම්භ වන්නේ පාලක පන්තියෙන් වන අතර, ඒවා ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා සමඟ සමපාත වන අදහස් ජනනය කරයි.  මෙම පාලක අදහස් පසුව ජාතික හෝ ජාත්‍යන්තර ප්‍රතිපත්ති වැනි ප්‍රතිපත්තිවලට පිවිසෙන අතර ආණ්ඩු ක්‍රියාකාරිත්වයේ කොටසක් බවට පත්වේ. රාජ්‍ය ව්‍යුහය තුළ ඇති අදහස් අප අවට ලෝකය අර්ථකථනය කරන ආකාරය සහ තේරුම් ගන්නා ආකාරය කෙරෙහි සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති කරයි. ඔවුන් අපගේ ඉදිරි දර්ශන හැඩගස්වා අපගේ ක්‍රියාවන්ට මඟ පෙන්වයි. 

මාක්ස්ට අනුව, පාලක පන්තියේ අදහස් ආධිපත්‍යය දරන නමුත් ඔවුන් එය කරන්නේ ඔවුන්ගේ බලපෑම දැකීමට අපහසු වන ආකාරයට ය.  ඔවුන් සූක්ෂ්ම ලෙස පවතින අදහස් සහ පාලන ක්‍රම සකස් කරයි. මෙම ඉදිරි දර්ශනය නව ලිබරල්වාදයට, නූතනත්වයට සහ පශ්චාත්-නූතනවාදයට යෙදිය හැකි අතර, පාලක පන්තිය මහජන ඇසින් සැඟවී සිටිමින් සමාජ වෙනස්කම් මෙහෙයවන ආකාරය හෙළි කරයි.

1970 ගණන්වල දී පාලක පන්තිය සැලකිය යුතු අභියෝගවලට මුහුන දුන්නේ ය. ඉහළ උද්ධමනය සහ බලවත් කම්කරු සංගම් ඇතුළු ශක්තිමත් සහ සංවිධානාත්මක කම්කරු පන්තියක ඉල්ලීම් හේතුවෙන් පාලක පන්තිය ආර්ථික දුෂ්කරතා අත්විඳින ලදී. ඔවුන්ගේ අදහස් සහ මතවාද ලොව පුරා, විශේෂයෙන්ම අප්‍රිකාවේ විමුක්ති ව්‍යාපාරවල ප්‍රහාරයට ලක් විය. මීට අමතරව, භාෂණයේ නිදහස සහ 1950 සහ 1960 ගණන්වල ධනේශ්වර ස්වරූපයන්ට විරුද්ධ වූ නව අදහස් සඳහා අවශ්‍යතාවය වෙනුවෙන් පෙනී සිටිමින් ’68 ව්‍යාපාරය මතු විය. මෙම ඒකාබද්ධ සාධක පාලක පන්තියට සහ ඔවුන්ගේ ස්ථාපිත බල ව්‍යුහයන්ට සැලකිය යුතු තර්ජන එල්ල කළේය.

1970 ගණන් වලදී, ආයතනික ප්‍රාග්ධනය සහ ධනවත් හිමිකරුවන් සැලකිය යුතු අභියෝගවලට මුහුණ දුන්හ. මෙම කාලය තුළ ඉහළම එක, දෙක හෝ සියයට දහය සතු ගෝලීය ධනයේ අනුපාතය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු විය. පාලක පන්තියට සහ ධනේශ්වර ප්‍රභූන්ට තර්ජනයක් සහ ප්‍රහාරයක් එල්ල වී ඇති බවක් දැනුනි. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, ඔවුහු තම අවශ්‍යතා ආරක්ෂා කර ගැනීමට සහ පාලනය නැවත ලබා ගැනීමට නිශ්චිත මාර්ගවලින් සංවිධානය වීමට පටන්ගතහ.

මෙම කාලපරිච්ඡේදය තුළ පාලක පන්තිය ඔවුන් මුහුණ දෙන අභියෝගවලට ප්‍රතිචාර දැක්වූ ආකාරය ඉස්මතු කරන විවිධ පොත්පත් මුද්‍රණය විය. තෝමස් එඩ්සෙල් විසින් රචිත “නව අසමානතාවයේ නව දේශපාලනය” (The New Politics of the New Inequality) එවැනි එක් කෘතියකි.  ඔවුන්ගේ ධනයට හා බලයට ඇති තර්ජන ආමන්ත්‍රණය කිරීම සඳහා පාලක පන්තිය එකට එකතු වීමට, සාකච්ඡා කිරීමට සහ උපාය මාර්ග කිරීමට පටන් ගත් ආකාරය මෙම පොතේ ලේඛනගත කර ඇත.  තවත් උදාහරණයක් වන්නේ 1970 ගණන්වල දේශපාලනිකව ක්‍රියාකාරී වූ සංවිධානයක් වන ව්‍යාපාරික වට මේසයයි (Business Roundtable).  ඔවුන්, තනි පුද්ගල සංස්ථා සහ ධනවත් පරිත්‍යාගශීලීන් සමඟ, ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා ප්‍රවර්ධනය කිරීමට ක්‍රියාශීලී විය. ඔවුහු නව අදහස් ජනනය කිරීමට සහ මහජන කතිකාව හැඩගැස්වීම සඳහා මෑන්හැටන් ආයතනය සහ ජාතික ආර්ථික පර්යේෂණ කාර්යාංශය වැනි චින්තන මණ්ඩප (Think tanks) පිහිටුවා ගත්හ.  2015 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ඩේවිඩ් කෝට්ස්ගේ කෘතිය, “නව ලිබරල් ධනවාදයේ නැගීම සහ වැටීම” (The rise and fall of Neo liberal capitalism), මෙම වර්ධනයන් ගවේෂණය කරන අතර එම කාලය තුළ ව්‍යාපාරික වට මේසයේ සහ අනිකුත් අයගේ දේශපාලන ක්‍රියාකාරීත්වය සොයා ගනී. සමස්තයක් වශයෙන්, මෙම වාර්තාව මගින් පාලක පන්තිය බලමුලු ගන්වන ආකාරය සහ ඔවුන් අත්විඳින අභියෝග හමුවේ ඔවුන්ගේ ආර්ථික අවශ්‍යතා ආරක්ෂා කර ගැනීමට සහ රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තියට බලපෑම් කිරීමට සාමූහික ප්‍රයත්නවල නිරත වූ ආකාරය විදහා දක්වයි.

පාලක පන්තිය ශ්‍රමය එහි ප්‍රධාන විරුද්ධවාදියා ලෙස හඳුනාගෙන ශ්‍රමයේ බලය සහ බලපෑම අඩු කිරීම අරමුණු කර ගත්හ. ශ්‍රමය ඉතා ශක්තිමත් වී ඇති අතර බොහෝ ප්‍රතිලාභ ලබා ගන්නා බව ඔවුහු විශ්වාස කළහ. ඔවුන් පන්ති අරගලයක් ආරම්භ කළ අතර, කම්කරුවන්ට ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා නිරතුරුවම ආරක්ෂා කර ගැනීමට සිදු විය. මෙම අඛණ්ඩ පන්ති ගැටුමේ දී ශ්‍රමය වඩ වඩාත් අවදානමට ලක්කිරීම එහි ඉලක්කය විය. මේ අරගලය ප්‍රධාන උපාය මාර්ග දෙකක් ඔස්සේ ගෙන ගියේ ය. පළමුව, පාලක පන්තිය ශ්‍රමයේ කේවල් කිරීමේ බලය දුර්වල කිරීමට විරැකියාව නිර්මාණය කළේය. රැකියා හිඟ තත්වයක් නිර්මාණය කිරීම මගින් කම්කරුවන් අවාසිදායක කොන්දේසි සහ අඩු වැටුප් පිළිගැනීමට කැමැත්තක් දක්වනු ලැබීය.  දෙවනුව, සුභසාධන රාජ්‍යය, සමාජ ආරක්ෂණය සහ වෙනත් සමාජ වැඩසටහන් හරහා වැඩකරන ජනතාව ලබන ප්‍රතිලාභ වලට ප්‍රහාර එල්ල විය. පාලක පන්තිය මෙම සමාජ ආරක්ෂණයන් හීන කිරීමට උත්සාහ කල අතර, කම්කරුවන් වඩා අවදානම් තත්ත්වයකට පත් කළේය.  සමස්තයක් ලෙස ගත් කල, පාලක පන්තිය මෙම පියවරයන් ක්‍රියාවට නැංවූයේ ශ්‍රමයේ ශක්තිය මැඩලීමට සහ බල තුලනය තමන්ට වාසිදායක ලෙස මාරු කිරීම අරමුනු කරගනිමිනි.

එම කාලය තුළ, Rockefellers වැනි බලගතු පුද්ගලයන් ඇතුළු පාලක පන්තිය, ඇතැම් ආර්ථික න්‍යායන් සමඟ ඔවුන්ගේ භාවිතයන් පෙළගස්වා ගැනීමෙන් ලබා ගත හැකි සුජාත භාවය හඳුනා ගත්හ. මෙම න්‍යායන් මුල්‍යවාදය සහ සැපයුම්-පාර්ශවික ආර්ථික විද්‍යාව (monetarism and supply-side economics) වැනි විවිධ නම් වලින් හඳුන්වනු ලැබූ අතර, මිල්ටන් ෆ්‍රීඩ්මන් සහ ෆ්‍රෙඩ්රික් වොන් හයෙක් වැනි නව ලිබරල් ආර්ථික විද්‍යාඥයින් විසින් වර්ධනය කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, මෙම අදහස්වල පදනම 1920 ගණන්වල සිට සොයා ගත හැකි අතර, ඒවා කාලයත් සමඟ පරිණාමය වෙමින් බලපෑමට ලක්ව ඇත.

1970 ගනන්වල පාලක පන්තිය දශක ගනනාවක් තිස්සේ වර්ධනය වෙමින් පැවති ආර්ථික අදහස්, විශේෂයෙන්ම ෆ්රිඩ්මාන් සහ හයෙක් වැනි නව ලිබරල් ආර්ථික විද්‍යාඥයින් සමග සම්බන්ධ විය.  මෙම අදහස් වැලඳ ගැනීමෙන්, කේන්සියානු ඉල්ලුම-පාර්ශවික විශ්ලේෂණයේ සිට නව ලිබරල් සැපයුම් පාර්ශ්ව විශ්ලේෂණය වෙත සරල මාරුවක් ලෙස පෙනෙන පාලක අදහස් බවට ඒවා හැඩගස්වා ගැනීමට ඔවුන්ට හැකි විය.  ඉල්ලුම-පැති විශ්ලේෂණය යටතේ, කම්කරු පන්තියේ අවශ්‍යතා සඳහා රජය වියදම් කිරීම පිළිගත හැකි ලෙස සැලකේ.  කෙසේ වෙතත්, සැපයුම් පාර්ශ්ව විශ්ලේෂණය යටතේ, ලාභය සහ ධනය සමුච්චය කිරීම උපරිම කිරීම සඳහා ශ්‍රම පිරිවැය අඩු මට්ටමක තබා ගැනීම කෙරෙහි අවධානය යොමු විය. මෙම ප්‍රවේශයට පාලක පන්තියේ ප්‍රසාදය හිමි වූයේ එය ඔවුන්ගේම ලාභය වැඩි කර ගැනීමේ ඉලක්කය සමග පෙලගැසී ඇති බැවිනි.  මෙම අදහස් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මගින් පාලක පන්තියේ අරමුන වූයේ ශ්‍රම පිරිවැය අඩු කිරීමේ සහ කම්කරු පන්තියට ලබා දෙන සමාජ සුබසාධන ප්‍රතිලාභ සීමා කිරීමේ ඔවුන්ගේ උපක්‍රම සාධාරණීකරණය කිරීමයි. පාලක පන්තිය තම ප්‍රතිලාභ ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා ඔවුන්ගේ සැබෑ හේතු සඟවා ගනිමින්, වෙනස්කම් ආර්ථික අදහස් පමණක් බව මවා පෑවේය. මෙම උපක්‍රමය ඔවුන්ගේ යටි න්‍යාය පත්‍රය මහජනයාගෙන් සැඟවීමට උපකාරී විය.

පාලක පන්තිය, පාලක අදහස් මාලාවක් හැඩගැස්වීම සඳහා මාධ්‍ය සහ ජාතික ආර්ථික පර්යේෂණ කාර්යාංශය, මැන්හැටන් ආයතනය සහ හූවර් ආයතනය වැනි චින්තන මණ්ඩප, විවිධ මාර්ග භාවිතා කළේය. සමාජ වෙනස්කම් පාලක පන්තිය විසින් පනවන ලද පීඩනයන්ට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට වඩා බුද්ධිමය ප්‍රගතියේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පෙනෙන පරිදි පාලක පන්තිය අදහස් නිර්මාණය කළේය. එසේ කිරීමෙන් ඔවුහු මෙම වෙනස්කම් කෙරෙහි පන්ති ගතිකයේ බලපෑම වසන් කළහ. සමාජයේ දිශානතිය හැඩ ගැස්වීමේදී ඔවුන්ගේ භූමිකාවෙන් අවධානය වෙනතකට යොමු කරමින් ඔවුන්ගේ බලය සහ පාලනය පවත්වා ගැනීමට මෙය ඔවුන්ට ඉඩ සැලසුවේ ය. විද්වත්හු හා බුද්ධිමත්හු මෙම පාලක අදහස් සැකසීමේදී සහ එකී මත ව්‍යාප්ත කිරීමේදී තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කළහ. මෙම අදහස්වලින් සමහරක් 1920 ගණන්වල හෝ 19 වැනි සියවසේ ධනේශ්වර අවශ්‍යතා අතර ඇති ඔවුන්ගේ දිගුකාලීන සම්බන්ධය පෙන්නුම් කරයි. කෙසේ වෙතත්, මෙහිදී වෙනස් ආර්ථික ප්‍රවේශයක් වන කේන්සියනුවාදයෙන්  එය තාවකාලිකව යටපත් විය. කේන්සියානුවාදයේ සඵලතාවය ගැන මිනිසුන් සැක කිරීමට පටන් ගත් අතර නව දේශපාලන හා ආර්ථික ඉදිරිදර්ශනයක් සෙවීමට පටන් ගත් නිසා, 1970 ගණන්වල මතු වූ නැවුම් සංකල්පයක් ලෙස නව ලිබරල්වාදය සාකච්ඡා කරමින් බොහෝ පොත් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. මෙය විකල්ප මතවාදයක් ලෙස නව ලිබරල්වාදය දෙසට මාරුවීමක් සනිටුහන් කළේය. වෙනස් වන ආර්ථික හා දේශපාලනික තත්ත්වයන් විසඳීම සඳහා වෙනස් ප්‍රවේශයක් අවශ්‍ය බව මිනිස්සු මෙහිදී විශ්වාස කළහ.

නව ලිබරල්වාදයේ පාලක අදහස් මතුවීමෙන් පසු, නව ලිබරල්වාදයේ ඉතිහාසය සාකච්ඡා කරමින් බොහෝ පොත් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. මෙම ග්‍රන්ථ එකී අදහස් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ සහ එයින් ප්‍රතිලාභ ලබා ගැනීමේ පාලක පන්තියේ භූමිකාව නොසලකා හැර, ඔවුන්ගේ මැදිහත්වීම නොපිළිගෙන, අදහස් වර්ධනය වීම පිළිබඳව පමණක් අවධානය යොමු කළේය.  මෙය සිත්ගන්නා කරුණක් වන්නේ අපගේ අත්දැකීම් අපගේ විඥානය සහ අප ලෝකය තේරුම් ගන්නා ආකාරය හැඩගස්වන බව මාක්ස් යෝජනා කරන බැවිනි. නව ලිබරල්වාදය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, මිනිසුන් බොහෝ විට එය අත්විඳිනු ලැබුවේ පාලක පන්තියේ ක්‍රියාවන් හරහා සෘජුව නොවන අතර එයට සම්බන්ධ අදහස්වල කාචයෙන් පමණි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, එම අදහස් පිටුපස ඇති පාලක පන්තියේ බලපෑම හඳුනා ගැනීමට වඩා, සිදුවන්නේ කුමක්ද යන්න ඔවුන් විසින්ම ආරෝපණය කරගන්නා ලදී.

1980 ගනන්වල දී, රජයේ ණය අඩු කිරීමේ වැදගත්කම සහ ශ්‍රමය විනයගත කිරීමේ වැදගත්කම වැනි පාලක පන්තිය විසින් අනුග්‍රහය දැක්වූ අදහස් ප්‍රායෝගික ප්‍රතිපත්ති බවට පරිවර්තනය විය. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) මෙම අදහස් බලාත්මක කිරීම සඳහා ව්‍යුහාත්මක ගැලපුම් වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කරන ලද අතර එය ශ්‍රම විනය සහ කප්පාදු (පටි තදකරගැනීමේ) පියවරයන් අවධාරණය කරන ලදී. මෙම ප්‍රතිපත්ති පදනම් වූයේ රජයේ ණය සැලකිය යුතු ප්‍රශ්නයක් බවත් රජයේ ප්‍රමාණය හැකිලීම අත්‍යවශ්‍ය බවත් යන විශ්වාසය මතය. මෙම පාලක අදහස් රජයේ ප්‍රතිපත්ති කෙරෙහි බලපෑ අතර, මෙම යුගයේ නව ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති පවුල් සාරධර්ම හැඩගස්වන ආකාරය ගවේෂණය කරන ලද Amanda Cooper ගේ අධ්‍යනයන් තුළ ඒවායේ බලපෑම් විමර්ශනය කරන ලදී.

පාලක පන්තිය බොහෝ විට තම අදහස් හා ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාවට නංවන්නේ, මිනිසුන් තමන්ව මෙහෙයවන පන්ති බලවේගයන් පිළිබඳව පූර්ණ අවබෝධයකින් තොරවය. මෙයින් අදහස් කරන්නේ රුසියාවේ කම්පන චිකිත්සාව (shock therapy) හෝ ඉරාකයේ නව ලිබරල් වැඩසටහන වැනි ප්‍රතිපත්ති පැනවූ විට, එම අදහස් සහ ප්‍රතිපත්ති හැඩගැස්වීමේදී පාලක පන්තියේ භූමිකාව අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම හඳුනා නොගෙන මිනිසුන් එහි ප්‍රතිවිපාක දරන බවයි. ලතින් ඇමරිකාවේ, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) වැනි ආයතන ණය ගැටලු විසඳීම සඳහා (austerity) පටිතද කරගැනීමේ පියවර පැනවූ නමුත් අවධාරණය කෙරුනේ ඒවා පිටුපස සිටින පාලක පන්තියට වඩා ප්‍රතිපත්තීන් ය. මාක්ස්, පාලක පන්තියේ සැබෑ වැදගත්කම සහ වගවීම වසන් කරන ලද පාලක පන්තියේ බලපෑම පිලිබඳ මෙම අඩු දැනුවත්භාවය ෆෙටිෂිසම් ලෙස හඳුන්වයි. තිරය පිටුපස සිටින පාලක පන්තියේ ක්‍රියාකාරකම් විමර්ශනය කරනවාට වඩා, සාහිත්‍යය වැඩි අවධානයක් යොමු කරන්නේ පාලක අදහස් සහ ප්‍රතිපත්ති විශ්ලේෂණය කිරීමට ය. අදහස් සහ ප්‍රතිපත්ති කෙරෙහි මෙම සීමිත අවධානය බොහෝ විට ක්‍රීඩාවේ බල ගතිකත්වය සහ අවශ්‍යතා පිළිබඳ ගැඹුරු අවබෝධයක් ඇතිවීම වළක්වයි. පාලක පන්තියේ අදහස් සහ ප්‍රතිපත්ති බොහෝ විට ඉදිරිපත් කරනු ලබන්නේ ඒවා තමන්ගේම අවශ්‍යතා ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා හිතාමතා කරන උපාය මාර්ගයක් ලෙස නොව, බුද්ධිමය හෝ ආර්ථික වර්ධනයන්ගෙන් ඓන්ද්‍රීයව මතු වූවාක් මෙනි. පාලක පන්තියේ භූමිකාව අවතක්සේරු කිරීමෙන් හෝ මග හැරීමෙන්, මෙම අදහස් හා ප්‍රතිපත්තිවල සැබෑ අභිප්‍රේරණ සහ ප්‍රතිලාභීන් මහජන සෝදිසියෙන් සැඟවී පවතී. රුසියාවේ කම්පන ප්‍රතිකාරය සහ ඉරාකයේ නව ලිබරල් වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කිරීම වැනි තත්වයන් තුළ, මෙම ප්‍රතිපත්ති පිටුපස පාලක පන්තිය සිටින බව සම්පූර්ණයෙන් වටහා නොගෙන ආර්ථික වෙනස්කම්වල දරුණු ප්‍රතිවිපාකවලට ජනතාව ගොදුරු වූහ. මෙම ක්‍රියාමාර්ග ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී පාලක පන්තියේ ක්‍රියාකාරී භූමිකාව පුළුල් ලෙස හඳුනා නොගත් අතර, ඔවුන්ගේ අභිප්‍රේරණ සහ අවශ්‍යතා පිළිබඳ දැනුවත්භාවයේ ඌනතාවයට හේතු විය. ලතින් ඇමරිකාවේ, ජාමූඅ (IMF) වැනි ආයතන විසින් පටිතද කරගැනීමේ පියවර පැනවූ විට, මූලික වශයෙන් අවධානය යොමු වූයේ මෙම ප්‍රතිපත්ති හැඩගැස්වීමේදී සහ එයින් ප්‍රතිලාභ ලබා ගැනීමේදී පාලක පන්තියේ භූමිකාව විවේචනාත්මකව විමර්ශනය කරනවාට වඩා ණය ගැටලු විසඳීමට ය. මෙය සැබෑ බල ගතිකත්වය වසන් කරන අතර වගවීම මගහරිමින් පාලක පන්තියට තම බලපෑම පවත්වා ගැනීමට ඉඩ සලසයි. පාලක අදහස් හා ප්‍රතිපත්තිවල බලපෑම සම්පූර්ණයෙන් අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා මතුපිටින් ඔබ්බට ගොස් පාලක පන්තියේ ක්‍රියාකාරකම් සහ අභිප්‍රේරණ විමර්ශනය කිරීම ඉතා වැදගත් වේ. මේ සඳහා පන්ති බලවේග, බල ගතිකත්වය සහ මෙම අදහස් සහ ප්‍රතිපත්ති හැඩගස්වන සහ පවත්වා ගෙන යෑමට ඇති අවශ්‍යතා පිළිබඳ ගැඹුරු පරීක්‍ෂණයක් අවශ්‍ය වේ.

පාලක පන්තිය, පාලක අදහස් සහ පාලක ප්‍රතිපත්ති සමඟින්, නව ලිබරල් යුගය හැඩගැස්වීමේදී සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළ පශ්චාත් නූතනත්වය ලෙස හඳුන්වන සංස්කෘතික මාරුවක් ද ඇත. පශ්චාත් නූතනත්වය තනි අධිපති ආඛ්‍යානයක පැවැත්ම ප්‍රශ්න කළ අතර, තරඟකාරී ආඛ්‍යාන කිහිපයක පැවැත්ම අවධාරණය කළේය. එය යෝජනා කළේ සත්‍යය ආත්මීය වන අතර යමෙකු අනුගමනය කිරීමට තෝරා ගන්නා කතිකාවෙන් එය බලපෑමට ලක්වන බවයි. කෙසේ වෙතත්, ටෙරී ඊගල්ටන් විසින් සත්‍යය තීරණය වන්නේ පශ්චාත්-නූතන ඉදිරිදර්ශනයේ කතිකාවෙන් පමණක්ය යන අදහස විවේචනය කෙරිණ. කතිකාවේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සත්‍යය දකින විට, මිනිසුන්ට ඔවුන්ගේ පවතින විශ්වාසයන්ට අනුබල දෙන කතිකාව අනුගමනය කිරීමෙන් සරලවම තමන්ගේම සත්‍ය අනුවාදයක් තෝරා ගත හැකි බව ඔහු පෙන්වා දුන්නේය. මෙම ඉදිරිදර්ශනය සමාජ විපර්යාස පිළිබඳ අපගේ අවබෝධයට බලපාන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව ඔහු උත්සුකයන් මතු කරයි. සරලව කිවහොත්, ඊගල්ටන් තර්ක කරන්නේ සත්‍යය පුද්ගලික මනාපයන් මත පදනම් වූ විට, හවුල් අවබෝධය සොයා ගැනීම සහ සමස්ත සමාජයට ප්‍රයෝජනවත් වන ධනාත්මක සමාජ වෙනස්කම් ඇති කිරීම අභියෝගාත්මක වන බවයි.

පශ්චාත් නූතනවාදයෙන් අදහස්  වන්නේ මාක්ස්වාදය සහ සාම්ප්‍රදායික ආර්ථික විද්‍යාව වැනි අදහස් සමඟ එකඟ නොවන බවයි. ඒ වෙනුවට, එය අපගේ පරිකල්පනය භාවිතා කිරීමට සහ සත්‍යය තේරුම් ගැනීමට විවිධ ක්‍රම සලකා බැලීමට අපව දිරිමත් කළේය. කෙසේ වෙතත්, මෙය මිනිසුන් “විකල්ප කරුණු” (Alternative facts) විශ්වාස කිරීමට පටන් ගන්නා සංස්කෘතික පරිසරයක් නිර්මාණය කළේය. “විකල්ප කරුණු” යන්නෙන් අදහස් වන්නේ, එම අනුවාද එකිනෙකට පටහැනි වුවද හෝ සත්‍ය කරුණුවලට පටහැනි වුවද, විවිධ පුද්ගලයන්ට තමන් සත්‍ය යැයි සිතන දෙයෙහි ඔවුන්ගේම අනුවාද ඇති බවයි. විවිධ දෘෂ්ටිකෝණයන් වැලඳ ගැනීමෙන් පුළුල් පරාසයක අදහස් ඇති විය හැකි බව මෙහිදී යෝජනා කරයි, නමුත් මෙය මිනිසුන්ට සැබෑ යැයි විශ්වාස කරන දෙයෙහි විවිධ අනුවාද ඇති වීමට හේතු විය හැකි බව ද එය පිළිගනී.

ට්‍රම්ප්ගේ බලයට නැගීම, සත්‍යය පිළිබඳ සම්ප්‍රදායික අදහස් ප්‍රශ්න කරන සහ බහුවිධ ඉදිරිදර්ශන ප්‍රවර්ධනය කරන සංස්කෘතික හා බුද්ධිමය ව්‍යාපාරයක් වන පශ්චාත්-නූතනත්වයේ නිෂ්පාදනයක් ලෙස සැලකිය හැකිය. ට්‍රම්ප්ට හයියෙන්, බලහත්කාරයෙන් සහ විශ්වාසයෙන් කථා කිරීමට ඇති හැකියාව ඔහුට මහජන කතිකාව හැඩගස්වා ගැනීමට සහ සත්‍යය පිළිබඳ මිනිසුන්ගේ අවබෝධයට බලපෑම් කිරීමට ඉඩ සලසයි. මෙම තත්ත්වය පුද්ගල වගකීම සහ නිදහස අවධාරණය කරන නවලිබරල්වාදයේ කතිකාවට සම්බන්ධය. නව ලිබරල්වාදය ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිවලට බලපානවා පමණක් නොව පාලනය සංවිධානය වී ඇති ආකාරය කෙරෙහි ද බලපෑම් කරයි. මිචෙල් ෆූකෝගේ විශ්ලේෂණය මෙහිදී ප්‍රයෝජනවත් වන්නේ එය වැදගත් අදහස් දෙකක් සම්බන්ධ කරන බැවිනි. පළමුව, භාෂාව, කතිකාව සහ යථාර්ථය පිළිබඳ අපගේ අවබෝධය හැඩගස්වන ආකාරය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන “පශ්චාත්-නූතන හැරීම” (Post modern turn) මෙහි ඇත. දෙවනුව, පුද්ගල නිදහස, නිදහස සහ වගකීම අවධාරණය කරන ආර්ථික ඉදිරි දර්ශනය තිබේ. මෙම ආර්ථික ඉදිරි දර්ශනය යෝජනා කරන්නේ මාග්‍රට් තැචර් විසින් ප්‍රසිද්ධ ලෙස ප්‍රකාශ කළ පරිදි සමස්ත සමාජයක් නොපවතින බවයි.

අනුවාදය – මිගාර රත්නායක